Akıl el ile tutulamayan, fiziki olarak görülemeyen, varlığı ile insanı diğer varlıklardan ayıran, aynı zamanda sorumluluklar yükleyen, her insanda farklı düzeylerde tebarüz eden, geliştirilebilen şeydir. Akıl ile düşünür, analizler yapabiliriz. Akıl bazen yetersiz kalır, destek alması gerekir, iman ile ahlak ile olgunlaştırmak ve güzelleştirmek gerekir.
İnsan oğlu zaman içerisinde aklı ile akıl hakkında fikir yürütmüş; "akıl insanla birlikte mi yaratılır, kaç çeşit akıl vardır, akıl insan vücudunun neresindedir, beyinde mi kalpte midir, insan ölünce akla ne olur?" gibi bazı sorulara cevap bulmaya çalışmıştır. Bu konularla ilgilenenler bu konularla ilgili çokça var olan kaynaklara başvurabilir.
Kur’an terminolojisinde akıl “bilgi edinmeye yarayan bir güç” ve “bu güç ile elde edilen bilgi” şeklinde tarif edilmiştir (bk. Râgıb el-İsfahânî, “ʿaḳl” md.)
Felsefe ve mantık terimi olarak akıl “varlığın hakikatini idrak eden, maddî olmayan, fakat maddeye tesir eden basit bir cevher; maddeden şekilleri soyutlayarak kavram haline getiren ve kavramlar arasında ilişki kurarak önermelerde bulunan, kıyas yapabilen güç” demektir. İnsanın her çeşit faaliyetinde doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ve güzeli çirkinden ayıran bir güç olarak akıl, ahlâkî, siyasî ve estetik değerleri belirlemede en önemli fonksiyonu haizdir.
...
"Kur’ân-ı Kerîm’e göre insanı insan yapan, onun her türlü aksiyonlarına anlam kazandıran ve ilâhî emirler karşısında insanın yükümlülük ve sorumluluk altına girmesini sağlayan akıldır. Kur’an’da akıl kelimesi biri geçmiş, diğerleri geniş zaman kipinde olmak üzere kırk dokuz yerde fiil şeklinde geçmektedir. Bu âyetlerde genellikle “akletme”nin yani aklı kullanarak doğru düşünmenin önemi üzerinde durulmuştur.
Ebû Hanîfe başta olmak üzere bazı âlimler aklın insan bedenindeki yeri olarak beyni göstermişlerse de çoğunluğa göre aklın mahalli kalptir (bk. Râzî, XXIV, 167). Mutasavvıflar da bu son görüşü benimsemişlerdir." (İslam Ansiklopedisi).
...
Sözlükte ise akıl; "düşünme, anlama ve kavrama gücü, herhangi bir konuda salık verilen yol, bir şeyi başka bir şeyden ayırt etme gücü, bellek" (TDK) olarak tanımlanmıştır.
Aşağıda akıl ile ilgili muhtelif tarihlerdeki tespit, gözlem, analiz ve önerilere yer verilen bazı notlara yer verilmiştir.
2023:
1."Eğer rızıklar akıl üzerine aksaydı, akılsızlıkları sebebiyle, hayvanlar helak olurdu." (Lâ-edri, İhya).
2.Bu saatte havai fişek patlatanlara Allah akıl fikir versin! (12:01,1 Oca 2023)
3."Namaz sadece namaz kılanlara değil, akil baliğ olmuş, aklı başındaki her Müslümana farz"dır.
Namaz vakitlerinde durmayan otobüs firmaları ile ilgili çözüm bulunması gerekiyor. Akla gelen iki çözüm; a)namaz vakitlerinde mola veren otobüs firmalarının kurulması, b)yolcuların namaz vakitlerinde mola veren otobüs firmalarını tercih etmeleri.
4.Terör örgütleri ile işbirliği yapan partilere güzelleme yapan (güya) vatanseverlere ne diyelim, Allah akıl, fikir, feraset versin!
2021:
5."Aklımızı tembelliğe alıştırmamalıyız, muhakeme ve analizlerle, bilgilerimizden ve bilgilerden azami şekilde istifade etmeliyiz."
6.Toplumda "muhakeme" (akıl yürütme) den ve basit analizlerden pek yararlanılmadığını müşahede ediyorum. Akıl tembelliğinden kurtulmak gerekiyor! Akıl süzgecini çokça kullanalım.
7.Aldanmamak için, akıl ile daha çok yapılması gerekenler; tefekkür, muhakeme, analiz, sorgulama.
8. Boğaziçi üniversitesinde yaşanan pek çok hile ve algıyı, akılla, küçük analizlerle boşa çıkarmak mümkündür. Misal; rektör-öğrenci ilişkisi, Atina ve diğer ülkelerdeki destek gösterileri ve bazı ülkelerin tutumları, analiz edilince Boğaziçi olaylarının bir kurgu olduğu kolaylıkla anlaşılabilir.
9.14 Şubat günü kutlamasını icat edenlerle, Dünya pırlanta ticaretini elinde tutanların ilişkisi, ortaklığı nedir? Ya buna uyanlara ne demeli! Aklımızı kullanalım ve 14 Şubatı bir yetimi/öksüzü giydirme günü vb bir gün yapalım.
10.Çiçek ticaretinde de; kesme çiçek yerine, köklü çiçek, saksıda çiçek, canlı çiçek tercih etsek ve "solunca at yerine, canlı bak" durumuna geçsek.
11.İntihar saldırısı düzenleyenlere, Allah akıl fikir versin?
12.Bir kişi, bir kamelya ve oturmak için yapılmış bir bankta, oturma yerine basıyorsa, yemek yenecek yerde geziniyorsa, muhtemelen akıl devre dışı veya eğitim ve terbiye eksiktir. Psikolojik bir vakadır!
2020:
13.Kimse kimsenin aklıyla dalga geçmeye kalkışmamalıdır. Vicdanı ne der sonra?
14.Bu kadar beyin, nasıl bu kadar ezberden, batıya/dışa bağlı, batıdan/dışardan sufle alır, kendi aklını kullanmaz, hale getirildi? Bu nasıl oldu? Ey akıl buna nasıl dayanıyorsun? Bazen sana acıyorum! Böyle atıl tutulduğun ve kullanılmadığın için!-(Ekonomi Savaşları)-
2019:
15.İnsana gelen kötülükler, akıl ve hikmet yolunda yürümediği için kendi nefsindendir.
2018:
16.Gönül-akıl ilişkisi: Gönül aşırı iyi niyetli, aşırı beklenti içerisinde ve kontrolsüz davranır. Sonunda kırılan ve üzülenin kendisi olmaması için, gönlünüzü aklınızla kontrol ediniz.
17.Hayatı tepkisel değil tefekkürle yaşamak için, büyük bir nimet olan akıldan; yararlanmak ve kullanmak gerekir.
18.Menbiç, Bir yanda; bağımsız, akilane ve cesur dış politikalarla ümmete ve mazluma ümit olanlar! Diğer yanda; politikasızlıkla, dışa ve batıya bağımlı olanlar! Ümmetin istikbali için akıl ve ferasetle hareket şart.
19.İnsan; genç yaşlarda göze hitap edeni, kamil yaşlarda ise gönüle hitap edeni ister. Ey akıl, ey gönül her dönem kamil olsanız.
2017:
20.Sözleri ve duyumları süzgeçten geçirmek gerekir. Akıl ise, iyi bir süzgeçtir.
21.Sırf aykırı olacağım diye, Peygamberimizin yetimliğini sünnet diye sunmak, nasıl bir akıl kıtlığı, akıl tutulmasıdır.
22.Gelecekten beklentim her türlü akıl kıtlığından uzak günlerdir.
23.Akıl sık sık yanılgıya düşer, Kuran-ı Kerim güzel bir yol gösterici, güzel bir mürşittir.
24.Cahillikten beter fakirlik, akıldan daha güzel mal, güzel huylar gibi soy sop yoktur. (i.Arabi).
2016:
25.Akıl, bilgi ve analiz; pek çok musibeti önlemeye imkan tanır.
26.İçimizdeki elçidir, akıl.
27.Halka ateş etmek, Meclisi bombalamak, suikast girişimleri! Nasıl bir akıl tutulması bu? Feraset!
2015:
28.Korunacak zaruri değerler; 1. Can, 2. Mal, 3. Nesil, 4. Akıl, 5. Din. (İhya).
...
İHYA’dan Akıl ile ilgili alıntılar;
Bütün akıllar aynı derece ve kapasitede değildirler.
Aklın değerli ve şerefli olduğunu göstermek için uzun söze ihtiyaç yoktur. Çünkü bu açık bir gerçektir. Doğru bir şekilde kullanılan akıl, dünya ve âhiret mutluluğunun vesilesidir. Akıl ilmin de kaynağıdır. Hayvanlar bile, akla saygı duyar ve üstünlüğünü kabul ederler. Bu sebeple, insanlardan daha güçlü olmalarına rağmen, onlara boyun eğer ve hizmet ederler. Akıllı insan, ALLAH Teâlâ’nın hâs kulu, kendi kavminin de şerefli bireyidir. Akıllı olan bir toplum da akla ve akıllıya değer verir ve üstünlük tanır. Akıl, ALLAH Teâlâ'ya itaat etmeyi gerekli görür, onu güzel bulur ve ondan lezzet alır. Akıl, sahibini hidâyete iletir ve onu âhiret azaplarına karşı uyarır.
ALLAH Rasûlü (sa) şöyle buyurmuştur: "Akıllı insan, ALLAH Teâlâ’ya itaat edendir; ahmak ise O'na itaatsizlik edendir." (Hars İbni Usame, el Müsned) Sahibini hidayete ileten, onu âhiret azaplarına karşı uyaran akıl ne güzeldir! Akıl kâmil olmadıkça iman tamamlanmaz, din istikamet bulmaz, ahlâk da düzelmez.
Akıl, peygamberin yerini tutamaz. Çünkü akıl ALLAH Teâlâ’nın varlığını ve sıfatlarını, istediği ibadetin doğru şeklini, bunun yanında âhireti ve orada geçerli ve yararlı olan amelleri (en azından bunların bir kısmını) kendiliğinden bilmez.
Din sadece akıl ve zihin ile anlaşılmaz. Onun anlaşılmasında kalbin de büyük katkısı ve payı vardır
Akıl sahiplerinin nihâî maksadı, sevap ve saadet ülkesi olan ahirette ALLAH Teâlâ'ya yakın olmaktır.
ALLAH Teâlâ, canlı ve akıllı varlık olarak cinleri, melekleri ve insanları yaratmış ve bunları birbirinden üstün kılmıştır
Akıl ve ilim de, diğer dünya nimetleri gibi geçicidirler.
ALLAH Rasûlü (as) da şunları söylemiştir: "Üç şey helâk edicidirler. Bunlardan birisi, kişinin
kendi akıl ve fikrine hayran kalmasıdır."
Aşağıda başlıkları verilen yazılar ile diğer yazılarım https://alinural.blogspot.com/ blog adresindedir.
1.Her gemiye binenler 0810520:
2.Bilgiden Yararlanmak 010321
3.Hem Suçlu Hem Suçlayıcı 040721
4.Kısa Analiz ve Öneriler (2021-2022)