İnsan kelimesi, “beşer, insan topluluğu” anlamına gelen ins kökünden türetilmiş olup akıl ve fikir sahibi, konuşarak anlaşan sosyal bir varlık türünü ifade eder (Râgıb el-İsfahânî, Müfredâtü’l-Kur’ân, “ins” md.). İnsan kelimesi sözlükte de benzer şekilde tanımlanmış ayrıca Adem oğlu ve mecazen huy ve ahlak bakımından üstün nitelikli kimse anlamlarına da yer verilmiştir.
Kuranı Kerimde "İnsan (henüz) anılır bir şey değilken (yaratılmamışken) üzerinden uzunca bir zaman geçti. Şüphesiz biz insanı, karışım halindeki az bir sudan (meniden) yarattık ve onu imtihan edeceğiz. Bu sebeple onu işitir ve görür kıldık.” (İnsan suresi:1-2). şeklinde başlayan ismiyle anılan "İnsan Suresi" bulunmaktadır..
Kur’an’da altmış beş yerde insan, on sekiz yerde ins, bir yerde de insî (insanın her bir ferdi) geçmekte, bir âyette “enâsî”, 230 yerde nâs şeklinde çoğul olarak yer almaktadır. İlgili âyetlerin çokluğundan da anlaşıldığı üzere Kur’an’da insan çeşitli yönleriyle ele alınmış; onun nasıl yaratıldığı, mahiyeti ve yaratılış amacı bir bütünlük içinde anlatılmıştır (DİB Tefsir İnsan:1-2).
İnsan, insanlar ve insanlık ile ilgili notlarımız:
1.Herkesin önceliği iyi insan yetiştirmek olmalıdır! İyi insanlara sahip çıkılmalıdır. Kötülükler de cezasız kalmamalıdır!
2.Sağlıklı insanlar ve sağlıklı toplum için,... lütfen ama lütfen herkesin önceliği; iyi insan yetiştirmek olsun!
Çare güzel ahlak ve iyi bir sistem, yani insana yatırım ve iyi bir sistem kurmaktadır. Zira insan düzelirse her şey düzelir.
3.Her alanda kaliteli ve idealleri olan insanlar yetişmeli. Suç işleyenler de cezasız kalmamalıdır!
4.Hayata iyimser bakan insan lezzet alır, kötümser bakan almaz! İyimser veya kötümser bakış açısına göre, insanın gördüğü şeyler de değişir!
5.Mutlu insanlar, her şeyin en iyisine sahip olanlar değil, sahip olduklarını en iyi şekilde değerlendirenlerdir!
6.İç çatışmaları yatışmış, sıkıntı ve gerilimleri son bulmuş, Allah'la, insanlarla ve kendisi ile barışık insan huzurludur, mutludur.
7.Muhatabını incitmemek gerek, zira insanlar her zaman yaptıklarıyla anılırlar. İnsanı güzelleştiren "güzel huy"dur. Gayretimiz bu yönde olmalı
8.Gelişme ve ilerlemenin erdemli insanlar eliyle olması, onları sürdürülebilir kılar. Zira adaleti barındırır.
9.Kişisel başarılar önemlidir, ama; bu başarıların ve kazanımların sisteme bağlanması, yani kurumsallaştırılması daha önemlidir.
10.Hayatlarında, huzurlu ve mutlu olmasını istiyorsanız çocuklarınıza paylaşmayı öğretiniz!
11.Kişinin ünlü, etiketli veya sıradan olması, kalabalık içinde olması, etrafının insanlarla dolu olması fark etmez. Paylaşamıyorsa yalnızdır!
12.Barajlarda su seviyesi düşünce yağmurla, seviyesin yükselmesi gibi, huzur için de her kesime "insanlık"(!) yağması gerekiyor gibi!
13.İnsanı insan yapan geçmişi, kişilik özellikleri ve idealleridir. Bu durum millet ve toplumlar için de geçerlidir! Bir ideali olmalı, insanın da, toplumun da!
14.İnsan, iradesine bırakılan alanda, tercih ettiğini yaşar. İnsan aldığı hizmetin veya sahip olduklarının kıymetini, onu alamadığı veya yitirdiği zaman anlar. "Hafıza-i beşer nisyan ile maluldür." İnsan hafızasının unutkanlık hastalığı vardır.
15. Edep, insan hayatının her alanında olmalı, kendi başına iken, insanlar arasında toplum içinde iken, zira her şey kayıt altına alınıyor! Ne güzeldir edepli olmak! İlle de edep.
16.Dünya uzayda, insan ise dünyada nokta bile değil! Ona göre, tefekkür etmek gerek!
17.Uçsuz bucaksız uzayda yüzlerce samanyolu, her bir samanyolunda milyarlarca galaksi, her bir galakside milyarlarca güneş sistemi, dünya güneş sistemi içerisinde bir zerre, o dünya içinde de zerre mesabesinde bile olmayan bir insan, haddini aşmamalıdır!
18.Dünyanın yaşını bilen yok... tahminler milyarlarca yıl (4,5 milyar yıl) olduğu yönünde. İlk insanlar milyarlarca yıl önce öldü. Dünya ne kadar ayakta kalacak bilmiyoruz. O halde kısacık ömrümüzü bunları dikkate alarak yaşamalıyız.
19.Acılarımızı da sevinçlerimizi de paylaşan çok olur. Başarımıza gerçekten sevinen ve kendi başarısı gibi gören insan çok azdır ve dost onlardır!
20.Dost, sevinci çarpan, üzüntüyü bölen, geçmişi çıkaran, yarını toplayan, kalbin içindeki ihtiyacı hesaplayan, işi bitince bir tarafa atmayandır! Gerçek dostluklar; hiçbir menfaat gözetmeden Allah rızası için kurulan dostluklardır.
21.Ama gerçek dost: “...Sizin için Allah’tan başka gerçek dost ve yardımcı yoktur." (Şûrâ-31).
22."Bir insan, Allah ile arasını düzeltirse, Allah da onun insanlarla arasını düzeltir" (İ.Arabi).
23.Maalesef güçlüler zayıflara zorbalık yapabiliyor. Bu insanlar için de, toplumlar için de, devletler için de geçerli. Sakınmak gerekir!
24.Bazı insanlar gerçeklere değil, inanmak istediklerine kanıyorlar. Olduktan sonra olayı çözecek denetimler yerine, olmadan önleyecek denetimler daha faydalıdır. Odalar (ticaret, sanayi, esnaf vb) üyeleri ile ilgili denetim yapmalılar, yanlış yapanlarla ilgili pabucu dama atma uygulamasını yürütmeliler, yasalarında yoksa, eklenmesini sağlamalıdırlar. (hile ile mücadele).
25.İnsanlar pek çok konuda, kendi istedikleri gibi değil, başkalarının muhtemel tepkisine göre yaşıyor.
26.Bir insan veya bir toplum celladına/katiline; aşık veya hayran yada tutsak olursa, ... sonları ne olur? Tefekkür gerek, olmamak gerek.
27.Mutlu olmak isteyen insan, başka insanlara da mutluluk dağıtmalıdır! "Mutluluk ekmeyen, mutluluk biçemez!" İnsan, eşini, dostunu, arkadaşını, komşusunu, akrabasını vs Allah rızası için mutlu etmeden kendisi de mutlu olamaz.
28.Bilgi birikimi olan bir insan, birikimini doğru, yerinde ve gerektiği ölçüde kullanmaz yahut yanlış yerlerde kullanırsa bu insana âlim denebilirse de hakîm denemez; çünkü hikmet kavramı, “bilgiyi yerli yerince kullanma” anlamına da gelir.(DİB tefsir Lokman:13).
29.İlmin şükrü, bilgiyi insanların yararına kullanmaktır.
30. Günümüzde insanların yaşadığı pek çok psikolojik, sosyolojik problemin çaresi elbette "ilim" ve "ilmiyle amel"dir.
31.Kurân ın muhtevası; iman, esasları, ibadet ve çeşitleri, hükümler ve tâlimat, ahlâk bilgisi ve eğitimi, yaratılış ve oluş, gayb âlemi ve oradaki varlıklar, kısmen peygamberler ve kavimler tarihi, insan ve kâinatın yapısı, gelecekle ilgili bazı haber ve bilgilerden oluşur.
32."Ey insanlar! Şüphe yok ki, biz sizi bir erkek ve bir dişiden yarattık ve birbirinizi tanımanız için sizi boylara ve kabilelere ayırdık. Allah katında en değerli olanınız, O'na karşı gelmekten en çok sakınanınızdır. Şüphesiz Allah hakkıyla bilendir,..." (Hucurât Suresi:13).
33.“Gerçekten insan pek tahammülsüz bir tabiatta yaratılmıştır.(19). Başına bir fenalık geldi mi sızlanır durur.(20). Ama ona bir nimet nasip olursa kendisinden başkasını yararlandırmaz.(21)." (Meâric Suresi:19-21).
34.Demek ki çağlar değişse de insan aynı insan, milim değişmeyenler var; "Namaza çağırdığınız zaman onu alay ve eğlence konusu yaparlar. Bu, onların aklını kullanmaz bir kavim olmalarındandır." (Maide/58).
35."Muhakkak ki biz bu Kur’an’da insanlara (gerçekleri anlatmak için) her türlü misali denedik. Yine de insanların çoğu inkârcılıkta direndikçe direndiler." (İsrâ:89).
İsra suresinin 88 ve 89 uncu ayetleri; Kur’ân-ı Kerîm’in Allah tarafından gönderilmediğini, Hz. Muhammed’in sözü olduğunu iddia edenlere bir cevaptır (DİB tefsir İsrâ:88-89).
36.Malın/zenginliğin/servetin insan üzerinde egemenliği ve insanda meydana getirdiği bir tutku vardır. Bu egemenlik ve tutku insanı asabileştirebilir, doğru yoldan saptırabilir, maazallah. Her hal ve şartta istikamet üzere kalabilmek gerekir.
Çünkü, mal sevmek insan tabiatındandır. Zengin kişi malı daha çok sever ve tamahkarlığı daha şiddetlidir.
37.Haberlerde hırsızlık haberlerini duymak insanı üzüyor ve sinirlendiriyor. Üzüyor çünkü, helal değil. Sinirlendiriyor çünkü failler çalışabilecek insanlar. Çalışma kültüründen uzak, nasıl bir zihniyet bu? Toplum bu işe çare üretmeli. İlim gerek, ilmihal gerek. Bunları bilen hırsızlık yapmaz.
38.Çalışabilecek durumda olan, emeği ile, helal yoldan para kazanabilecek durumdaki insanların hırsızlık yapması yozlaşmanın en büyüklerindendir. Hele genç insanların bu yolu seçmeleri çok üzücü bir durum.
39.Bekçilerin yaptığı önlemeyi, insanların kendi vicdanlarının önleyeceği bir ahlak seviyesi dilerim.
40.Gece yarısı birileri niçin drift yapıyor, lastik yakıp, egzoz öttürüyor? Dünya çevre günü ya, çevreyi lastik, ses ve egzozla kirletiyor! Sokağa çıkma yasağı var ama ihlal ediyor! Sanayi, insan, drift hiç uyuşmuyor! Eğitim şart! (2021).
41.“Güzel ahlak hataları eritir. Suyun buzu erittiği gibi. Fena ahlak ta ameli bozar. Sirkenin balı bozduğu gibi” (Ramuz el-Hadis).
Bir ürüne talebin fiyatı arttırması gibi, ilginin ziyadesi şımarıklığı arttırabilir. İlkini ticari ahlak, ikincisini güzel ahlak frenler
42."Nasın arasına karışan ve onların ezasına sabreden mü'min, insanların arasına karışmayan mü'minlerden hayırlıdır" (H.Şerif).
43.Bürokraside maalesef hantallık var! Şöyle baktığınız zaman geçmişte takoz olmuş, herhangi bir başarılı icraatı olmamış, hiçbir şey üretmemiş ama lobi faaliyetleri ile bir yerleri tutmuş insanlar yerine, çalışkan üretken insanları tercih etmek gerekir!
44. Bürokrasi sadece kamuda değil her yerde, özellikle insanların beyinlerinde. Bir yetki alan, bilerek veya bilmeyerek yaptığı işi zorlaştırıyor! Belki de önce insanların beyinlerindeki işi zorlaştıran nöronların ıslahı gerekiyor.
45.Cumhurbaşkanlığı insan kaynakları biriminin web sitelerindeki iletişim telefonlarını MALASEF açan yok! Bilgi alma (staj) amaçlı tüm telefon girişimlerimiz sonuçsuz kaldı! Üzücü!(2022).
46.Bakanlıklar, kurumlar, siyasilerin, şirketlerin, insanların ULAŞILABİLECEK iletişim bilgileri olmalı. İnsanlar, müstear değil, gerçek isim kullanmalı.(2015).
46.Bakanlıklar, kurumlar, siyasilerin, şirketlerin, insanların ULAŞILABİLECEK iletişim bilgileri olmalı. İnsanlar, müstear değil, gerçek isim kullanmalı.(2015).
47.İnsanın sofrasında sadelik, ihtiyaç kadar ikramdır. Aksi, aş/yemek israfıdır. Az yemekle insan ölmez! Ama, çok yemekle az yaşama ihtimali artar! Yemeğin fazlası gereksiz yüktür! Yemek çeşitleri azaltılabilir, yemek tabakları küçültülebilir! Sadece çöpe atılan değil, çok yemek yemek de israf değil midir?
48.İnsanlar iyi ve kaliteli olursa kapitalizm ne yapabilir ki. "İzm"lerin mimarı ve uygulayıcısı insanlar değil mi?
49.Zeki insanlar kalabalıktan hoşlanmazmış? Doğru mu acaba...?
50.Mesir macununun çatı vb yerlerden saçılması yerine, insanlara çeşitli noktalardan sıra halinde, bir düzen içerisinde dağıtılması daha şık olmaz mı? @manisabld.
51.Aslında avizesiz camilerde fena olmuyor. Avizenin düşme riski de yok. Birkaç avize düşünce insan ister istemez avizenin altında namaza durmak istemiyor. Genel estetiği de bozmuyor. Bu tarzlar tercih edilebilir. Misal Ankara Sami Efendi ve Melike Hatun camileri.
52.İnsanların hayatı kentte betonlara sıkışmış, yapışık binalarda, ayağı toprağa değmiyor! Bina bina bina bina... toprağa dahi nefes alacak yer bırakılmamış. Kaliteli kent hayatı, kaliteli hayat bu olmasa gerek.
53.Tavus Bin Keysan'dan Ömer bin Abdülaziz'e nasihat; "Amellerin hayırlı olmasını istiyorsan, halkın işlerini, hayırlı insanlara gördür, halkın başına idareci olarak hayırlı insanlar getir."
54.Bir toplumun yetiştirdiği insanların isimlerinin nerelere verildiğine ve nerelere verilmediğine bakınız. Size ufuk açacak, analiz imkanı sunacaktır.
56. Rahmetli Turgut Özal, Ülkeye kabuk değiştittirdi ileri görüşlü bir insandı, Rabbim rahmetiyle muamele eylesin.
57."Allah'ın iradesine teslimiyet, insanların iradelerine karşı bağımsızlık demektir." (Aliya İzzetbegoviç).Rabbim rahmet eylesin.
58.Hatırlayın simit 1.000.000 TL idi. 6 sıfır silindi. Dünya'da Ülkenin itibarı, insanların ise psikolojisi düzeldi.
59.Rabbim; iyi insanların yar ve yardımcısı olsun, insanların ferasetini arttırsın, fitneci ve fesatlara fırsat vermesin.
60.Karşı tarafı dinlemeyen, gelişmeye kapalı, kıt bilgili, ön yargılı, vizyonu olmayan insanlarla tartışmaya girmeyin, ikna şansınız yoktur. Üstelik tartışmadan, bir haftalık dayak yemiş gibi yorgun ayrılırsınız.
61.Söylemek istediklerini söyleyip, karşısındakini dinlemeyen insanlar, NASIL ANLAŞABİLİRLER ki. Önce iletişim kurmak gerekir.
Profesyonel davranış; birbirine muhabbetli olmasa dahi, insanların birbirleriyle konuşabilmesini, tartışabilmesini gerektirir. Ama daha da güzeli iletişimin muhabbetli olmasıdır.
62.Üstadın dediği kendi küçük dünyasında "mutlu körlük" içinde yaşamak, insanlar için olduğu kadar dışa kapalı ülkeler için de geçerli.
63.Hayatları boyunca politika üretmemiş, politika üreteni de görmemiş insanlar, ülkelerinin politika üretmesini yadırgıyorlar. İroni!
64."Bazı insanlar gündüz yanan lambalara benzer," bir fayda sağlamadıkları gibi insanın enerjisini de tüketirler!
65.Kendisine, ailesine ve topluma katkısı sınırlı ve hatta sıfıra yakın olan insanların; ülkeyi, İslam'ı, insanlığı, dünyayı vb kurtarmaya dair fikir ve paylaşımları hayret verici! Oysa iktisat bilimi “Kişi Kalkınırsa Ülke Kalkınır” diyerek bu yanlışlığı engel olmak istemiş...
66.Yanlış insanların; bazı doğruları söylemeleri ve/veya yapmaları, o insanları doğru ve güvenilir yapmaz.
67.İnsanı "kan tuluğu" yapar bu fitne-fesatçı; sözde sanatçılar, sözde yazar, çizerler, sözde demokratlar, sözde okumuşlar, sözde siyasetçiler, sözde insanlar!
68.Onca erdemli insan varken, sosyal medyada niçin erdemsiz insanlar ön plana çıkarılıyor. Bu da doğru değil. Bu işin bir de vebali var.
69.Sosyal medyada insanların birbirlerine olan güvenlerini yok edecek ne çok söz paylaşılıyor. Bu doğru değil.
70.Sosyal medya, insanların mutluluğunu arttırıyor mu? Hiç zannetmem.
71.Toplumda birbirinden şikayet eden insanlar çok mu arttı, ne? Tedbir gerek. İlim gerek, ilmihal gerek.
72.İnsan şikayet edenlerden değil, çare olanlardan olmaya çalışmalı.
73.Bazı insanlar sırf problemdir, topluma sadece maliyet yükler, üstelik toplumun aklıyla da dalga geçerler. Bu tipler gereksiz yere veya liyakatsizlikten problem çıkarır ve sonra; bu problemin çözülemediğinden şikayet eder! Ve sadece kendisinin çözebileceğinden dem vururlar!
74.TV de iftar programında duydum alıntılıyorum: "Ahirette, şeytanın şikayetçi olacağı insanlar var! Benim işimi elimden aldıydın diye!" Rabbim bizleri şeytanlaşmış insanların şerlerinden korusun...(amin).
75.Batı dışında bir ülkede olsa kıyamet koparılırdı. Haydi medya devleri, haydi liderler, haydi insanlık; bulalım #WhereAre9000ChildrenGermany.
76.Batının bir insanlık ayıbıdır: Srebrenitsa. Benzer insanlık ayıpları, maalesef Dünya'nın bir çok yerinde devam etmektedir.
77.Düşüncesi, vizyonu, fikri; Batı'nın işaret ettiği, izin verdiği kadar olan insanlar, kendinize gelin, kendiniz olun.
78.Avrupa'da mutlaka makul insanlar ve yöneticiler vardır. İslam'a yapılan haksızlıklara karşı seslerini çıkarmalıdırlar.
79.Pek çok tv programı, insanların bilinçaltına nasıl mutsuz olunacağını şırınga ediyor. Durduk yerde problem çıkarıyorlar.
80.Yazık! Zevk için ayı öldüreceğine, insan veya hayvanları hayata tutunduracak bir faaliyette bulun. Lihtenştayn prensi Avrupa’nın en büyük boz ayısını öldürdü (basından).
81.Köpekbalıkları yılda 7 ila 10 kişinin ölümüne sebep oluyorlar, insanlar ise yılda 10 milyon köpekbalığı öldürüyor!
82.İşin can/hayat/insan boyutu ise ekonomik değerlerle ölçülebilecek bir konu değildir. PKK’nın ilk saldırıyı gerçekleştirdiği 1984’ten itibaren düzenlediği 83.500 saldırıda aralarında kadın ve çocukların olduğu 6.741 sivil vatandaş hayatını kaybetti.
83."Faizsiz finans sisteminin ülkemiz finans sistemindeki yeri güçlendirilecek, faizsiz finans alanında ürün ve hizmet çeşitliliği ile insan kaynağı geliştirilecek, politika geliştirme süreçlerini destekleyecek araç ve mekanizmalar oluşturulacaktır." (11kalınmaplanı-2019).
84.Boğaziçi Üniversitesinde ilim ve insan düşmanı, terör faaliyetlerine hiç kimse alet olmamalıdır.
85.Terör örgütlerinin insan ve maddi olarak verdiği zararlardan, terör örgütünü doğrudan veya dolaylı olarak, bilerek veya bilmeyerek destek olan kişi, ülke, kurum, örgüt şu veya bu herkes mesuldür ve haklarında maddi/manevi tazminat davaları açılmalıdır.
86.Yanlış hedef! İlginçtir! Güya mağdur insanlar kızgınlıklarını, kendilerini mağdur eden terör örgütlerine değil de terörü bitirene, yine kendilerine dolar aldırana değil de döviz kurunu düşürene yöneltiyorlar! Ya da birileri öyle yönlendiriyor!
87.Ne güzel, yatla, katla, bayanla, nafakayla vb değil de yardımla gündeme gelmek...teşekkürler hızır (!) insan....Allah Razı Olsun. "İstanbulluları sevindiren 'Hızır' bu kez orada ortaya çıktı" (basından-2019).
Konuya ilişkin bazı yazılarımız ali nural (alinuralca) blog adresindedir.
1.Liyakat, yine yeniden her zaman (2022).
2.İnsana yatırım! (2022).
3.Kanuşmak (2021).
4.Bu ülkeyi kim düşünür? (2019).
5.Çoğu İnsan Sağken Yalnız, Cenazesi Kalabalık (2019).
6.İnsanlar, partiler, seçimler (2019).
7.Çöp Kültürsüzlüğünden, Çöp Kültürüne (2019)
8.Etiket; Hakaret ve Yasaları Çiğneme Özgürlüğü Vermez...(2018).
9.Kudüs (2018).
10.Tedbir Lütfen! (2016).
11.Acil Yatırım ve Reform Önerileri (2015).
